บทความโดย
นพ.สุเมธ ตติรณสวัสดิ์
แพทย์เฉพาะทางอายุรศาสตร์โรคเลือด
อาการ “ซีด” อาจเป็นสัญญาณเตือนของโรคเลือดบางอย่าง ไม่ใช่แค่ขาดธาตุเหล็กหรือพักผ่อนน้อยเท่านั้น บทความนี้จะช่วยให้คุณรู้ว่า ซีดแบบไหนควรกังวล, ควรตรวจอะไร และดูแลอย่างไรให้กลับมาแข็งแรง
ซีดคืออะไร?
“ซีด” หมายถึงอาการที่ร่างกายมีเลือดแดงน้อยเกินไป หรือฮีโมโกลบินต่ำ ทำให้การขนส่งออกซิเจนไปทั่วร่างกายลดลง อาการที่พบบ่อย เช่น ตัวซีด ปากซีด เหนื่อยง่าย หน้ามืด
ภาวะซีดดูจากค่าอะไร?
การประเมินซีดใช้การตรวจ CBC ซึ่งจะดูค่า:
- Hemoglobin (Hb): ค่าต่ำกว่า 12 g/dL ในผู้หญิง หรือต่ำกว่า 13 g/dL ในผู้ชายถือว่าซีด
- Hematocrit (Hct): ค่าความเข้มข้นของเลือด : ค่าต่ำกว่า 36% ในผู้หญิง หรือต่ำกว่า 39% ในผู้ชายถือว่าซีด
- MCV / MCH / MCHC: ใช้แยกชนิดโลหิตจาง เช่น ขาดเหล็ก หรือธาลัสซีเมีย
ซีดเกิดจากอะไร?
- ขาดธาตุเหล็ก
- ธาลัสซีเมีย (โรคเลือดพันธุกรรม)
- มะเร็งเม็ดเลือดขาว / มะเร็งต่อมน้ำเหลือง
- ภูมิคุ้มกันทำลายเม็ดเลือดแดง (AIHA, Hemolytic anemia)
- โรคเรื้อรัง เช่น ไต, ตับ, อักเสบเรื้อรัง
อาการที่ควรพบแพทย์โรคเลือด
- ซีด + เลือดออกง่าย / ช้ำง่าย / จุดแดง
- ซีด + ไข้เรื้อรัง / น้ำหนักลด
- ซีดเรื้อรัง ไม่ดีขึ้นแม้กินยาบำรุง
- ตรวจ CBC พบค่าเม็ดเลือดต่างๆ ผิดปกติ
ความต่างระหว่างซีดทั่วไปกับซีดจากโรคเลือด
ประเภท |
ซีดทั่วไป |
ซีดจากโรคเลือด |
ต้นเหตุ | ขาดสารอาหาร | เม็ดเลือด / ไขกระดูกผิดปกติ |
ดีขึ้นเร็ว? | ใช่ ถ้ารับธาตุเหล็ก | ไม่แน่ ต้องตรวจเฉพาะทาง |
มีอาการร่วม? | มักไม่มี | มีจุดแดง ช้ำ น้ำหนักลด |
ทำยังไงให้ค่าเลือดเพิ่ม?
- รับประทานอาหารที่มี ธาตุเหล็ก: ตับ ผักใบเขียว ไข่แดง
- เสริม วิตามิน C ร่วม เพื่อช่วยการดูดซึม
- เลี่ยงชา กาแฟหลังมื้ออาหารทันที (ลดการดูดซึมเหล็ก)
- หลีกเลี่ยง อาหารต้องห้ามในโรคเลือด เช่น ตับหมู เครื่องในสัตว์ (สำหรับธาลัสซีเมียที่มีธาตุเหล็กสะสมมากเกิน)
คนเลือดจางเลือดคืออะไร?
คำว่า “เลือดจาง” คือภาวะที่มีเม็ดเลือดแดงน้อยหรือฮีโมโกลบินต่ำ คำนี้มักใช้สื่อถึงอาการ “ซีด” ซึ่งอาจมีสาเหตุหลายประการ เช่น ขาดเหล็ก โรคเลือด หรือการสูญเสียเลือด
ตรวจอะไรเพื่อหาสาเหตุ?
- CBC (ตรวจเลือดพื้นฐาน)
- Peripheral blood smear (ดูรูปร่างเม็ดเลือด)
- Ferritin / ธาตุเหล็กในเลือด
- ตรวจธาลัสซีเมีย หรือฮอร์โมนในบางกรณี
คำถามที่พบบ่อย (FAQ)
Q: ค่าเลือดต่ำกว่าเกณฑ์เกิดจากอะไร?
A: อาจมาจากขาดเหล็ก ธาลัสซีเมีย โรคเลือด หรือโรคเรื้อรัง ควรตรวจ CBC และพบแพทย์
Q: ทำยังไงให้ค่าเลือดเพิ่ม?
A: กินอาหารมีธาตุเหล็ก เสริมวิตามินซี และหลีกเลี่ยงการดื่ม ชา กาแฟ หลังมื้ออาหาร
Q: ภาวะซีดดูค่าอะไร?
A: ดูค่า Hemoglobin,Hematocrit, MCV, MCH,MCHC ในการตรวจ CBC
Q: คนเลือดจางเลือดคืออะไร?
A: คือภาวะที่เม็ดเลือดแดงหรือฮีโมโกลบินต่ำ ทำให้ร่างกายซีดและขาดออกซิเจน
ตรวจซีดโดยแพทย์โรคเลือดใกล้บ้าน
หากคุณสงสัยว่าอาการซีดอาจเกี่ยวข้องกับโรคเลือด ไม่ควรนิ่งนอนใจ รีบตรวจ CBC และพบแพทย์เฉพาะทางเพื่อวินิจฉัยให้แน่ชัด
ดูแลโดย นพ.สุเมธ ตติรณสวัสดิ์ อายุรแพทย์โรคเลือด
ที่ศูนย์อายุรกรรมเฉพาะทาง โรงพยาบาลวิชัยเวชฯ หนองแขม
“ซีดเล็ก ๆ อาจเป็นสัญญาณใหญ่ของโรคร้าย ตรวจให้แน่ใจ ก่อนจะสายเกินไป”
ติดต่อคลินิกอายุรกรรมเฉพาะทาง รพ.วิชัยเวชฯ หนองแขม
02-441-6999
หรือ ติดต่อได้ผ่านช่องทางไลน์ได้ง่ายๆ Line
หรือ สามารถตรวจเช็ค ตารางแพทย์ออกตรวจ เพื่อขอเข้ารับคำปรึกษา