เมื่อพูดถึงวัคซีนไข้หวัดใหญ่แบบพ่นจมูก (Live Attenuated Influenza Vaccine – LAIV) คำถามแรกที่ผุดขึ้นในใจของคุณพ่อคุณแม่หรือผู้รับบริการหลายท่านมักจะเป็น “แค่พ่นๆ จะไปสู้แบบฉีดเจ็บๆ ได้ยังไง?” หรือ “มันจะกันโรคได้จริงไหม?”
วันนี้ รพ.วิชัยเวชฯ หนองแขม ขอเปิดข้อมูลทางการแพทย์และงานวิจัย เพื่อยืนยันให้ท่านมั่นใจว่า การเลือกรับวัคซีนแบบพ่น ไม่ใช่แค่เรื่อง “หนีความเจ็บ” แต่คือการเลือก “ประสิทธิภาพที่เหนือกว่าในบางแง่มุม”
1. กลไกการออกฤทธิ์ – ทำไม “พ่น” ถึงป้องกันได้กว้างกว่า?
ความเข้าใจผิดคือคิดว่าแบบพ่นแค่เคลือบจมูก แต่ความจริงแล้ว วัคซีนแบบพ่นกระตุ้นภูมิคุ้มกันได้ถึง 2 ระบบ (Double Protection) ซึ่งเหนือกว่าแบบฉีดที่กระตุ้นได้ระบบเดียว
- แบบฉีด (Inactivated Vaccine): สร้างภูมิคุ้มกันในกระแสเลือด (IgG) เปรียบเหมือนทหารที่รอจับโจรเมื่อโจรบุกเข้าบ้านมาแล้ว
- แบบพ่น (Nasal Spray): นอกจากสร้าง IgG ในเลือดแล้ว ยังสร้าง ภูมิคุ้มกันเฉพาะที่ (Mucosal Immunity หรือ IgA) บริเวณเยื่อบุทางเดินหายใจ ซึ่งเปรียเสมือน “ยามเฝ้าประตู” ที่คอยดักจับเชื้อโรคตั้งแต่หน้าประตูบ้าน ไม่ให้ผ่านเข้าไปได้
งานวิจัยระบุว่า: การมีภูมิคุ้มกันชนิด IgA ที่จมูก มีส่วนสำคัญมากในการป้องกันการติดเชื้อ (Infection) และลดการแพร่กระจายเชื้อ (Transmission) ได้ดีกว่าแบบฉีด
2. ประสิทธิภาพในเด็ก – งานวิจัยชี้ “แบบพ่น” ให้ผลลัพธ์ที่ดีเยี่ยม
มีการศึกษาเปรียบเทียบขนาดใหญ่ (Meta-analysis) พบว่าในเด็กและวัยรุ่น วัคซีนแบบพ่นมีประสิทธิภาพในการป้องกันไข้หวัดใหญ่ได้ดีมาก
- จากการศึกษาตีพิมพ์ในวารสารการแพทย์ระดับโลก New England Journal of Medicine (NEJM) ซึ่งเปรียบเทียบในเด็ก พบว่าวัคซีนแบบพ่นมีประสิทธิภาพในการป้องกันไข้หวัดใหญ่ได้สูงกว่าแบบฉีดอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ ในกลุ่มเด็กเล็ก
- ปัจจุบัน CDC (Centers for Disease Control and Prevention) ของสหรัฐอเมริกา และ American Academy of Pediatrics (AAP) แนะนำให้ใช้วัคซีนทั้งแบบฉีดและแบบพ่นได้ โดยถือว่ามีประสิทธิภาพในการป้องกันโรคได้ตามมาตรฐานทั้งคู่
3. จุดเด่นเรื่อง “Cross-Protection” (การป้องกันข้ามสายพันธุ์)
ข้อนี้สำคัญมากสำหรับผู้ที่จะเดินทางไปต่างประเทศ (เช่น ญี่ปุ่น) ซึ่งอาจเจอเชื้อไวรัสที่หน้าตาต่างไปจากวัคซีนเล็กน้อย (Drifted strains)
- เนื่องจากวัคซีนแบบพ่นเป็น “เชื้อเป็นที่ทำให้อ่อนฤทธิ์” (Live Attenuated) ร่างกายจะจดจำเชื้อได้ดีกว่าและสร้างภูมิคุ้มกันที่ครอบคลุม (Broader Immunity)
- มีข้อมูลสนับสนุนว่า ในปีที่เชื้อระบาดไม่ตรงกับสายพันธุ์ในวัคซีน 100% วัคซีนแบบพ่นมักจะให้ผลการป้องกันที่ดีกว่าแบบฉีด (Better Cross-Protection)
มั่นใจได้ ไม่ใช่แค่ทางเลือกสำรอง
สำหรับผู้ที่มีอายุ 2 – 49 ปี และสุขภาพแข็งแรง วัคซีนแบบพ่นจมูก “มีประสิทธิภาพทัดเทียมและอาจเหนือกว่าแบบฉีด” ในแง่ของการป้องกันเชื้อเข้าสู่ร่างกายและการสร้างภูมิด่านหน้า
ดังนั้น ท่านที่กำลังลังเลว่าจะรับแบบพ่นดีไหม? คำตอบคือ “รับได้เลย และดีมากด้วย” โดยเฉพาะท่านที่ต้องการภูมิคุ้มกันที่ขึ้นไวและป้องกันการติดเชื้อตั้งแต่ทางเข้าของระบบหายใจ
สรุปภาพรวม “แบบพ่น vs แบบฉีด”
| คุณสมบัติ | แบบพ่น (LAIV) | แบบฉีด (Inactivated) |
| ภูมิคุ้มกันด่านหน้า IgA | ✅ เด่นมาก | ❌ ไม่มี |
| ภูมิในเลือด (IgG) | ✅ มี | ✅ มี |
| ขึ้นภูมิเร็ว | 3–7 วัน | ประมาณ 14 วัน |
| ป้องกันข้ามสายพันธุ์ | ดี | ปานกลาง |
| เหมาะกับ | เด็ก–ผู้ใหญ่สุขภาพดี 2–49 ปี | ทุกวัย (ตามข้อบ่งชี้) |
| เหมาะนักเดินทางเร่งด่วน | ดีมาก | ต้องรอ 2 สัปดาห์ |
ใครเหมาะที่สุดกับวัคซีนไข้หวัดใหญ่แบบพ่นจมูก
- ผู้ที่ต้องการ ภูมิไว
- ผู้ที่กลัวเข็ม
- เด็กอายุ 2 ปีขึ้นไป
- ผู้ที่จะเดินทางต่างประเทศเร็ว ๆ นี้
- ครอบครัวที่ต้องการลดโอกาสแพร่เชื้อในบ้าน
สรุป FAQ คำถามที่พบบ่อย
Q: แบบพ่นดีกว่าแบบฉีดจริงไหม?
A: จากงานวิจัยหลายฉบับ วัคซีนแบบพ่นมีข้อได้เปรียบเรื่องภูมิคุ้มกันด่านหน้า (IgA) ที่แบบฉีดไม่มี ทำให้ช่วยลดการติดเชื้อและการแพร่เชื้อได้ดี โดยเฉพาะในเด็ก 2–17 ปี ผลลัพธ์จาก NEJM พบว่าป้องกันได้ดีกว่าแบบฉีดอย่างมีนัยสำคัญ อย่างไรก็ตาม ทั้งสองแบบถือว่ามีประสิทธิภาพตามมาตรฐานสากล และปลอดภัยเมื่อใช้ถูกกลุ่มอายุ
Q: ผู้ใหญ่รับแบบพ่นได้ไหม?
A: ได้ หากอายุอยู่ระหว่าง 18–49 ปี และสุขภาพแข็งแรง ไม่มีภูมิคุ้มกันบกพร่อง ไม่มีโรคหอบหืดรุนแรง และไม่ตั้งครรภ์ หากมีโรคประจำตัวบางอย่าง แพทย์อาจแนะนำวัคซีนแบบฉีดตามมาตรฐานแทน
เอกสารอ้างอิง (References)
- Ambrose CS, et al. The efficacy of live attenuated influenza vaccine in children against influenza B viruses. Pediatr Infect Dis J. (ระบุถึงประสิทธิภาพของ IgA ในการป้องกันเชื้อ)
- Belshe RB, et al. Live attenuated versus inactivated influenza vaccine in infants and young children. N Engl J Med. 2007;356(7):685-696. (งานวิจัยหลักที่เปรียบเทียบว่าในเด็กเล็ก แบบพ่นมีประสิทธิภาพสูงกว่าแบบฉีด)
- Grohskopf LA, et al. Prevention and Control of Seasonal Influenza with Vaccines: Recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices — United States, 2023–24 Influenza Season. MMWR Recomm Rep (คำแนะนำล่าสุดจาก CDC สหรัฐฯ)
- Hoft DF, et al. Live and Inactivated Influenza Vaccines Induce Distinct T-Cell Responses in Humans. J Infect Dis. (งานวิจัยเรื่องการตอบสนองของภูมิคุ้มกันที่กว้างกว่าในแบบพ่น)
ต้องการรับวัคซีนแบบไหนให้เหมาะกับคุณ? ให้แพทย์ช่วยประเมินได้เลย
ไม่ว่าคุณจะเลือกแบบฉีดหรือแบบพ่น ทีมแพทย์ที่ รพ.วิชัยเวชฯ หนองแขม พร้อมให้คำแนะนำตามความเหมาะสมของแต่ละราย
✔ วัคซีนครบ
✔ บริการรวดเร็ว
✔ พร้อมสำหรับคนเตรียมเที่ยวต่างประเทศ
ติดต่อศูนย์รักษ์สุขภาพ รพ.วิชัยเวชฯ หนองแขม
02-441-6999
หรือ ติดต่อได้ผ่านช่องทางไลน์ได้ง่ายๆ Line
หรือ สามารถตรวจเช็ค ตารางแพทย์ออกตรวจ เพื่อขอเข้ารับคำปรึกษา
